پس از دویست سال نبرد، پایداری و قیام، ایرانیان قدرت مسلمانان تازی را در هم شکستند و نخستین سلسله‌های آزاد و مستقل ایرانی بر سر کار آمدند. در پناه آزادی و رفاه نسبی، جامعه رشد یافت و به تدریج رستاخیز فرهنگی و اجتماعی گسترده‌ای سراسر ایران را در برگرفت. شاهنامه فردوسی، برآمد و دستاورد بزرگ این حماسه است. شاهنامه سند روشن و آشکار این رستاخیز باشکوه است. شاهنامه کتاب داد و دانایی است. بیانیه‌ی یک جریان گسترده و ژرف علمی و ادبی و فرهنگی در جامعه ایران است. هزار سال پیش، رستاخیز بزرگ علمی و اجتماعی در ایران روی داد و هنوز ما با قیام‌ها و دلاوری در پی به آخر رساندن آن هستیم. قیام‌هایی که هربار با خودکامگی و سرکوب، جنگ‌های داخلی، دخالت بیگانگان، جان سختی نهادهای کهنه و دینی و ایستادگی آنان در برابر دگرگونی، از نفس و از پای افتاده‌اند.