یکی از دوره‌های بااهمیت تاریخ ایران دوره فترت یعنی سقوط شاهنشاهی ساسانی تا پیدایش فرمان‌روائی‌های مستقل ایرانی در قرن سوم و چهارم است. در این دوره ملت ایران یکی از مهمترین تحولات خود را گذرانده و از فکر و اندیشه ایرانی آثار بس گرانبهایی در تمدن اسلام به‌جا مانده است. ولی با وجود این در تاریخ سیاسی و ادبی ایران کمتر به این دوره توجه شده زیرا در این دوره ایران در قلمرو فرمان‌روائی اسلام بوده و تاریخ اسلام هم بیشتر از لحاظ مسایل مربوط به عرب تألیف شده است. دکتر محمد محمدی ملایری در این کتاب فرهنگ ایرانی و تاثیثر آن را در گسترش و شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی و ادبیات عربی بررسی کرده است. تاثیر آثار فرهنگی ایران بر اعراب. سیستم و تشکیللات اداری ایرانی بر دستگاه اداری اعراب، نقش دیران ایرانی و به دنبال ان نهضت های علمی و ادبی‌ای که ایران عصر عباسی برای گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی ایجاد کردند، دانشگاه‌هایی که ایرانیان تاسیس کردند و نقشی که در گسترش حکمت و عرفان ایرانی- اسلامی داشتند، در این کتاب موشکافانه بررسی شده‌ است. دکتر ملایری نمونه‌هایی هم از آثار ادبی و فرهنگی ایرانیان را در این زمینه نام برده و کاویده است.