کتابی درباره نسبت ادبیات با اجتماع و شرایط و تحولات اجتماعی با نگاه به آثار ادبی بزرگ و طراز اول جهان. سیروس پرهام در رئالیسم و ضد رئالیسم در ادبیات چنانکه خود در این کتاب تأکید کرده است قصد ارزیابی هنری و زیبایی‌شناختی آثار ادبی‌ای را که در این کتاب از آنها سخن به میان آمده است ندارد، بلکه با رویکردی متأثر از نظریه‌پردازان حوزه جامعه‌شناسی ادبیات، نظیر لوکاچ، آثار مورد بحث را تحلیل و ارزش‌گذاری کرده است. کتاب شامل مقدمه‌ای با عنوان سیر اجتماع و تحول مکتب‌های ادبی، دو بخش و یک مؤخره است. بخش اول با عنوان رئالیسم شامل سه فصل است. در این بخش به تعریف رئالیسم، شخصیت‌سازی رئالیستی در رمان و داستان کوتاه و آثار بالزاک، چارلز دیکنز و تولستوی به عنوان نوابغ رئالیسم قرن نوزدهمی پرداخته شده است. بخش دوم با عنوان ضد رئالیسم شامل شش فصل است. نویسنده در این بخش با رویکردی انتقادی به تحلیل آثار و مکاتب ادبی‌ای پرداخته که به اعتقاد او درک و شناخت درستی از واقعیت و شرایط اجتماعی و تاریخی نداشته‌اند. رمانتیسم، سمبولیسم، سوررئالیسم، اگزیستانسیالیسم، داستایوسکی و جیمز جویس مکتب‌ها و نویسندگانی هستند که در این بخش از کتاب به آنها پرداخته شده است. کتاب با مؤخره‌ای به پایان می‌رسد که نتیجه‌گیری از مباحثی است که در بخش‌های قبل مطرح شده است.