این شماره از «اندیشه پویا» مثل همیشه پر است از مطالب جالب و خواندنی. از مقالاتی درباره داعش و راه و رسم سلفیگری تا پرداختن به وجوه غیرورزشی جام جهانی فوتبال و تغییر و تحولات اخیر مصر (به مناسبت قرار گرفتن ژنرال سیسی در پست ریاست جمهوری آن دیار). اما بخش اعظم مطالب این شماره، نمیدانم به چه مناسبت، درباره مرگ است! بنابراین بیخود نیست که اولین مطلب انتخابی من هم در این شماره یکی از این بخشهای مختلف پرداخته به «مرگ» است!
اهل قلم درباره مرگ چه نظری دارند
در میان بخشها و پروندههای مختلفی که این شماره «اندیشه پویا» درباره مرگ دارد، بخشی با عنوان «مرگ در میزند» به نوشتههای چند تن از نویسندگانی و اهل هنر اختصاص دارد. در این بخش از هریک از این دستبهقلمها خواستهاند تا با موضوع «اگر شش ماه دیگر تا مرگ فرصت داشته باشم» انشا بنویسند. به این ترتیب در این بخش نوشتههای لیلی گلستان، آیدین آغداشلو، سوسن شریعتی، فرشته احمدی، محمد صالحعلا و... چند تن دیگر از صاحبنامهای فرهنگی گرد آمده که بسیار خواندنی مینماید. مثلا این چند خط بخشی از نوشته مدیا کاشیگر است در این قسمت از مجله:
«... به مرگ خودم فکر نمیکنم، چون مودب است و خودش میآید، بدون آنکه مزاحم زندگیام باشد: روزگاری بودهام و بعد دیگر نخواهم بود. تا بدانم که دیگر نیستم و نیستنم را افسوس بخورم. اما برخلاف احمدرضا احمدی وقتی دوستی یا غریبهای به من میگوید:» مراقب خودت باش «، عصبانی نمیشوم و فقط میخندم. انگار به دنیا آمدنم دست خودم بوده که بتوانم کمترین ارادهای در ترک این دنیا داشته باشم.»
یادی از چند مصلح ناکام
مطلب/بخش برگزیده بعدی اما تاریخی است. در این شماره مجله، پنج شخصیت سیاسی ایرانی را برگزیده و از پنج نویسنده خواسته است تا درباره اشتباهات سیاسی این پنج تن که باعث ناکامیشان در صحنه سیاسی زمانه خود شد، بنویسند. به این ترتیب مجموعهای بوجود آمده با عنوان «کارنامه مصلحین ناکام». در این مجموعه علی فردوسی درباره مشیرالدوله نوشته، اولیور باست به وثوقالدوله و احوالات او پرداخته، داریوش رحمانیان زندگی سیاسی قوامالسلطنه را از این منظر بررسی کرده، محسن میلانی کارنامه محمد مصدق را باز کرده و بالاخره عبدالحسین آذرنگ به علی امینی پرداخته است.
در مورد این شخصیتها و ناکامیهایشان البته مطالب و کتابهای بسیاری نوشته و منتشر شده. اما در کنار هم قرار گرفتن آنها و بررسی شدن کارنامه یکایک این سیاستمداران با این دید که «چرا ناکام شدند» شاید بتواند الگوها و مشترکاتی را مشخص کند که سیاستمداران این مرز و بوم را از قله موفقیت پایین میکشد و نهایتا و در بهترین حالت آنها را به گوشهنشینی وادار میکند.
حکایت ۳۵ سال انتشار فرهنگ در مجله سخن
تابستانهای کودکی، هر بار که به همراه خاله و شوهر خاله به کنار دریا و خانه ساحلی آنها میرفتیم یکی از معدود مواد خواندنی در آنجا شمارههای قدیمی مجله سخن بود (و البته شمارههایی هم از مجله «خواندنیها»). در باغ ییلاقی مادربزرگ هم چند شماره (شاید کش رفته شده از همان مجموعهٔ موجود در ساحل دریای خزر) وجود داشت که هر وقت کفگیر مطالب خواندنی تابستانی در آن روستای اطراف تهران به ته دیگ میخورد، ناچار به سراغ آنها میرفتم و برای چند دهمین بار ورقشان میزدم. مطالب «سخن» البته اغلب برای نوجوانی مثل من سنگین بود. اما اسم نویسندهها آشنا بود و حتی من نوجوان هم میدانستم که این اسمها همه از بزرگان فرهنگ و ادب زمانه خودشان بودهاند.
حالا پس از سالها، «اندیشه پویا» در بخش «بایگانی» این شمارهاش یادی از سخن، دستاندرکاران مجله و ماجراهای دوران انتشارش کرده.
در این یادآوری سروش حبیبی، جمشید بهنام و جمال میرصادقی از کسانی هستند که بخشی از خاطراتشان را از «سخن» با خوانندگان مجله در میان گذاشتهاند. همچنین بریدههایی از نوشتههای صادق هدایت، پرویز ناتل خانلری، احسان نراقی، حسین باستانی پاریزی و محمدرضا شفیعی کدکنی که زمانی در شمارههای مختلف مجله سخن منتشر شده، در این یادنامه آمده تا تصوری از حال و هوا و فضای «سخن» در آن زمان به دست خوانندههای امروز بیاید.
اندیشه پویا، شماره 17
نویسنده: گروهی
چاپ اول: تیر 1393
145 صفحه