محمد ابراهیم باستانی پاریزی در سوم دی‌ماه ۱۳۰۴ خورشیدی در پاریز، از توابع شهرستان سیرجان در استان کرمان متولد شد. وی تا پایان تحصیلات ششم ابتدایی در پاریز تحصیل کرد و در عین حال از محضر پدر خود مرحوم حاج آخوند پاریزی هم بهره می‌برد.
پس از پایان تحصیلات ابتدایی و دو سال ترک تحصیل اجباری، در سال ۱۳۲۰ تحصیلات خود را در دانشسرای مقدماتی کرمان ادامه داد و پس از اخذ دیپلم در سال ۱۳۲۵ برای ادامه تحصیل به تهران آمد و در سال ۱۳۲۶ در دانشگاه تهران در رشتهٔ تاریخ تحصیلات خود را پی گرفت.
در ۱۳۳۰ از دانشگاه تهران فارغ‌التحصیل شد و برای انجام تعهد دبیری به کرمان بازگشت. در همین ایام با همسرش، حبیبه حایری ازدواج کرد و تا سال ۱۳۳۷ خورشیدی که در آزمون دکتری تاریخ پذیرفته شد، در کرمان ماند.
باستانی پاریزی دورهٔ دکترای تاریخ را هم در دانشگاه تهران گذراند و با ارائهٔ پایان‌نامه‌ای دربارهٔ ابن اثیر دانشنامهٔ دکترای خود را دریافت کرد.
وی کار خود را در دانشگاه تهران از سال ۱۳۳۸ با مدیریت مجله داخلی دانشکده ادبیات شروع کرد و تا سال ۱۳۸۷ استاد تمام‌وقت آن دانشگاه بوده و رابطهٔ تنگاتنگی با این دانشگاه داشته‌است.
باستانی پاریزی روز پنجم فروردین ۱۳۹۳ پس از یک ماه بیماری کبد در بیمارستان مهر تهران دیده از جهان فرو بست.
نویسندگی
شوق نویسندگی وی در دوران کودکی و نوجوانی در پاریز و با خواندن نشریاتی مانند حبل‌المتین، آینده و مهر برانگیخته شد. باستانی، اولین نوشته‌های خود را در سال‌های ترک تحصیل اجباری (۱۳۱۸ و ۱۳۱۹) در قالب روزنامه‌ای به نام باستان و مجله‌ای به نام ندای پاریز نوشت، که خود در پاریز منتشر می‌کرد و دو یا سه مشترک داشت.
اولین نوشتهٔ او در جراید آن زمان، مقاله‌ای بود با عنوان «تقصیر با مردان است نه زنان» که در سال ۱۳۲۱ در مجلهٔ بیداری کرمان چاپ شد.[ پس از آن به عنوان نویسنده یا مترجم از زبان‌های عربی و فرانسه مقالات بی‌شماری در روزنامه‌ها و مجلاتی مانند کیهان، اطلاعات، خواندنی‌ها، یغما، راهنمای‌کتاب، آینده، کلک و بخارا چاپ کرده‌است.
اولین کتاب باستانی پاریزی پیغمبر دزدان نام دارد که شرح نامه‌های طنزگونهٔ شیخ محمدحسن زیدآبادی است و برای اولین بار در سال ۱۳۲۴ در کرمان چاپ شده‌است. وی در مدت حیات بیش از شصت عنوان کتاب تألیف یا ترجمه نمود. کتاب‌های باستانی پاریزی برخی شامل مجموعهٔ برگزیده‌ای از مقالات وی هستند که به صورت کتاب جمع‌آوری شده‌اند و برخی از ابتدا به عنوان کتاب نوشته شده‌اند. از میان نوشته‌های او، هفت کتاب متمایز است که همگی در نام خود عدد هفت را دارند، مانند خاتون هفت قلعه و آسیای هفت سنگ. بعداً کتاب هشتمی با عنوان هشت‌الهفت به این مجموعهٔ هفت‌تایی اضافه شده‌است.
معرفی سه اثر از باستانی پاریزی
یعقوب لیث
"یعقوب لیث" اثری است به قلم دکتر "محمد ابراهیم باستانی پاریزی" که یکی از مورخین و پژوهشگران برجسته‌ی ایرانی است. اثر پیش رو که هم اکنون در چهارصد و هفتاد و نه صفحه توسط انتشارات علم به چاپ رسیده است، همواره مورد استقبال بالای مخاطبین بوده و چندین بار مورد تجدید چاپ قرار گرفته است. دکتر"محمد ابراهیم باستانی پاریزی" در این کتاب نحوه‌ی ایجاد سلسله صفاریان و روحیات بنیانگذار آن، "یعقوب لیث" را تشریح می‌کند. "یعقوب لیث" علیرغم اینکه تمدن ایران زیر سایه هجوم اعراب رو به زوال بود، توانست در تمام دوران سلطنت خود، ادبیات و فرهنگ فارسی را احیا کند.
این کتاب بیست و چهار فصل دارد که از ابتدای شکل‌گیری این سلسله تا پایان کار "یعقوب لیث" و سپس انحطاط سلسله صفاریان را به طور کامل شرح می‌دهد. در پایان کتاب نیز تصاویری وجود دارد که متن را تکمیل کرده و به مخاطب کمک می کند تا موضوعات مطرح شده در کتاب را بهتر درک کند. این اثر همانند سایر آثار پژوهشی دکتر "محمد ابراهیم باستانی پاریزی" ، مملو از مطالب خواندنی است که تنها بخش کمی از آن به صورت پراکنده در کتاب‌های دیگری که پیرامون " یعقوب لیث" نوشته شده‌اند، یافت می شود.
"محمد ابراهیم باستانی پاریزی" در این کتاب کوشیده است تا تمامی جنبه‌های زندگی "یعقوب لیث" را به عنوان بنیانگذار یک سلسله و نیز تمامی اعمال او و علل انحطاط این سلسله را بازگو کند. "یعقوب لیث" حوالی سال 253 هجری قمری توانست نیمه شرقی ایران را از تسلط اعراب آزاد کند و پایتخت خود را در سیستان بنا کند. فعالیت‌های یعقوب لیث و تا حدی جانشینان وی، چنان که بسیاری از مورخان تمدن ایران اشاره کرده‌اند، تأثیر بسزایی در ظهور دوباره فرهنگ ایرانی داشته است. در نتیجه، خواندن کتاب "یعقوب لیث" ابه قلم دکتر "محمد ابراهیم باستانی پاریزی"، می‌تواند نقش بسزایی در روشن کردن اتفاقات این مقطع حساس از تاریخ ایران داشته باشد.
لینک تهیه کتاب در سایت ناکجا:
در شهر نی سواران
نویسنده در این اثر تلاش نموده تا برخی از مسائل تاریخی را به شکلی طنزوار با آنچه در امروز اتفاق میافتد، مطابقت دهد و از این پنجره، هم خواننده را با اتفاقات تاریخی آشنا کند، هم وجه اشتراک این اتفاقات را در جامعه‌ی امروز برجسته کند و هم اوقات مفرحی را برای خواننده، حین خواندن این کتاب رقم بزند. دکتر "محمد ابراهیم باستانی پاریزی" در کتاب "در شهر نی سواران"، با تصاویری که از نویسندگان معروف ایران و برخی از مهمترین چهره‌های تاریخی ارائه می‌دهد، روایت‌های کتاب را پیش می‌برد و خواننده را در مسیری فرح‌بخش، همراهی می‌کند. مقدمه‌ی نخست کتاب "در شهر نی سواران"، کودتای مخملی نام گرفته و در نخستین مطلب از این کتاب، مسئله‌ی بقای الهی و ظهور بررسی شده است. دکتر "محمد ابراهیم باستانی پاریزی" سپس مطالبی را در ارتباط با مدیریت مجله دانشکده و مقدمه‌ای بر کتاب یکی از نویسندگان نوشته است و در ادامه با نگاه به شعر حافظ، ساقی نامه شاه منصور را نیز بررسی می‌کند. وی از استادش عباس اقبال نیز می‌گوید و در مطلبی هم نام با عنوان کتاب که "در شهر نی سواران" نام دارد، به زادگاهش کرمان نیز می‌پردازد. نویسنده نظریاتی پیرامون تدریس زبان عربی نیز ارائه می‌کند و به ترجمه‌ی شعر عطار نیز در این اثر نگاهی داشته است.
جامع المقدمات
نویسنده در این مجموعه حکایات، خاطرات، روایات و مطالب مختلفی را در حوزه‌ی تاریخ، شعر و ادبیات، فرهنگ، سیاست، مسائل جامعه و مانند آن گردآورده و گاه آن را به زبان طنز بازگو کرده است. وی برای نمونه می‌گوید: "من، یک جا به شوخی نقل کرده بودم "تاریخ، عبارت است از شرح وقایعی که هرگز، آن‌طور که نوشته شده، اتفاق نیفتاده است به قلم کسانی که هرگز آن وقایع را ندیده بوده‌اند..". حالا باید این جمله را هم بدان اضافه کنم که "تاریخ‌نویس، در مدت کوتاه حیات خود، چیزهایی را می‌بیند که در هیچ تاریخی نخوانده است. واقعا خداوند، بر ما اهل تاریخ و معلمان تاریخ این مملکت، منت عظیم دارد که ما را در دورانی حیات بخشیده است که توانسته‌ایم این همه حوادث عبرت‌آموز را به چشم ببینیم؛ حوادثی که برای هرکدام از آن‌ها، مورخین امثال بیهقی و جوینی، صدسال و هزار سال می‌بایست انتظار بکشند، تا یکی از آن‌ها اتفاق افتد: پنجاه سال حوادثی که به اندازه‌ی دو هزار و پانصد سال، حرکت‌آفرین و تغییربخش و سرنوشت‌ساز بوده است".
برای دسترسی به تمامی آثار باستانی پاریزی در سایت ناکجا کتاب به لینک زیر مراجعه فرمایید:
منابع:
Wikipedia
Naakojaa
תגובות